صنعت پست و قوانین پستی
صنعت پست
شبکه ارتباطی گسترده‌ای است که نسبت به قبول مرسولات از فرستنده (مشتری (در چهارچوب قوانین و مقررات ملی و بین المللی تخصصی تجاری عمومی با دریافت هزینه‌های مربوطه اقدام و در مقصد برابر نشانی مندرج بر روی آن محموله به گیرنده مشتری تحویل می‌نماید این تعریف برای کلیه شبکه‌های دولتی و خصوصی با فعالیت پستی مصداق دارد.
صنعت پست در ایران
ایرانیان را می‌توان مخترع صنعت پست دانست. هزاران سال پیش و در دوره هخامنشیان، با تأسیس چاپارخانه‌هایی در نقاط مختلف و نیز سایر زیر ساخت‌های لجستیکی، که در آن زمان شامل اسب‌های تندرو بودند، اولین اداره پست دنیا در ایران راه اندازی شد. معروف‌ترین راه مواصلاتی در آن زمان به راه شاهی معروف بود. رونق این صنعت در آن دوره به رشد و توسعه بسیاری از کسب و کارها کمک شایانی نمود.
تاریخچه پست در ایران
پست در ایران پس از شکل گیری در دوره هخامنشی، با گذشت زمان و تغییرات حکومتی و سلسله‌های مختلف دستخوش تغییراتی شد. تا اینکه در نهایت در دوره قاجار و در زمان صدر اعظمی امیرکبیر، در سال ۱۲۵۸ وزارت پست تأسیس گردید و سپس در سال ۱۲۹۰ پس از ورود یک مستشار اتریشی به ایران و با درخواست شخص ناصرالدین شاه، اصلاحاتی ساختاری در این وزارتخانه صورت گرفت و به‌موجب این تغییرات کشور ایران به اتحادیه جهانی پست ملحق شد.
پست در ایران مدرن
در سال‌های پس از انقلاب اسلامی وزارت پست، با توجه به توسعه فناوری و زیر ساخت‌های ارتباطی، تحت عنوان وزارت فناوری و اطلاعات فعالیت می‌کند. شرکت ملی پست نیز با سرمایه اولیه‌ای بالغ بر پانصد میلیون تومان، در سال ١٣۶٧ فعالیت خود را شروع کرد. هم اکنون سرویس‌های پستی متنوعی به‌صورت شرکت‌های خصوصی و دولتی در این صنعت در حال فعالیت و خدمات رسانی هستند.
استانداردهای بسته‌بندی مرسولات پستی
بسته‌بندی مناسب مرسولات در ارائه خدمات پستی اهمیت بسیار زیادی دارند. بسته‌بندی مناسب علاوه بر سهولت در فرآیندهای پستی موجب افزایش رضایت مشتریان نیز خواهد شد.
به همین منظور استانداردهایی برای مرسولات مختلف تعریف شده است که در ادامه به بررسی آنها خواهیم پرداخت.
- مرسولات شکستنی: این نوع مرسولات با توجه به آسیب پذیری بالا، می‌بایستی حتماً با نایلون‌های حباب‌دار و مقواهای ضخیم فراخور با حجم و وزن مرسوله بسته‌بندی شوند.
- مایعات: در مورد مرسولات مایع بسته بودن درب محصولات، عدم فشار به بسته بندی‌ها و همچنین عایق بودن آنها از اهمیت بسیار بالایی برخودار است. تا در صورت امکان نشت مایع، از آسیب به سایر محموله‌ها جلوگیری حاصل شود. علاوه بر موارد ذکر شده پر کردن فضای خالی در جعبه هم باید صورت پذیرد تا از تکان خوردن بسته مایعات جلوگیری شود. و همچنین این جعبه‌ها باید حتماً با علامت مشخص، از سایر بسته‌ها تفکیک شوند.
- پوشاک: در رابطه با پوشاک لازم است که این دسته از کالاها حتماً با نایلون عایق بندی شوند تا از انتقال رطوبت به آنها جلوگیری شود.
- مطبوعات: مطبوعات، مجلات و کتاب‌ها و دیگر کالاهای کاغذی چاپی باید با پاکت کاغذی و همچنین سلیفون بسته‌بندی شوند. استفاده از سلیفون از انتقال احتمالی رطوبت به محموله جلوگیری خواهد کرد. همچنین پیشنهاد می‌شود جهت پیشگیری از احتمال بروز آسیب‌های فیزیکی به کالاها از بسته‌بندی کارتنی و مقوایی مناسب استفاده شود.
- پاکات: پاکت‌ها می‌توانند شامل نامه‌ها یا دعوت‌نامه‌ها یا بروشورها و کالا نماها و… باشند که علاوه بر ملاحظات در ارسال مطبوعاتی، محرمانگی نیز برایشان حائز اهمیت است.
خط قرمزهای پستی در ایران
با توجه بر قوانین حاکم در کشور، ارسال برخی اقلام از طریق پست ممنوع است. از جمله‌ی این مرسولات می‌توان به مواد مخدر، مشروبات الکلی، مواد شیمیایی توهم‌زا، مواد منفجره، مواد محترقه، مواد سمی، مواد اسیدی، مواد بیماری‌زا و بدبو، مواد آتشزا و سوختنی، مواد و وسایل رادیواکتیو و … اشاره کرد. دسته بندی ممنوعات پستی به شرح ذیل می‌باشند:
- مواد مخدر و روان‌گردان‌ها
- اقلامغیراخلاقی، جنسی یا منافی عفت
- اقلام سرقتیو جعلی
- اقلامی که داد و ستدو یا واردات آنها در کشور مقصد ممنوع است.
- اقلام آسیب‌زا
- مرسولات حاوی مواد منفجره، قابل اشتعالیا رادیواکتیو و سایر کالاهای خطرناک؛ البته برخی از کالاهای خطرناک از جمله مواد رادیواکتیو ارسالی در پست‌نامه‌ها و باتری‌های لیتیوم و پیل‌ها ممنوع نیستند.
- مرسولات حاوی وسایل انفجاریو مهمات نظامی اصلی و مشقی مانند نارنجک، گلوله و سایر مهمات
- سلاح سردو گرم
- گذاشتن حیوانات زندهبه‌غیر از: کرم ابریشم، زالو و زنبور، انگل‌ها و اقلام دافع حشرات موذی که به‌منظور کنترل این حشرات که بین مؤسسات رسمی معتبر مبادله می‌شوند. مگس‌های خانواده “دراسوفیلید” به‌منظور تحقیقات زیستی پزشکی که بین مؤسسات رسمی معتبر مبادله می‌شوند. همچنین حیوانات زنده‌ای که حمل آنها توسط پست طبق مقررات پستی کشورهای ذیربط مجاز باشد.
- سکه، اسکناس و سایر اقلام با ارزش
- قرار دادن مکاتبات دارای جنبه شخصی، در داخل مرسولات با نرخ مخفف (امانات، بسته‌های کوچک، مطبوعات، مرسولات نابینایان و…)
- قرار دادن اشیای قیمتی مانند طلا و نقره و جواهرات، قطعات پول و اوراق‌بهادار جوف پاکت‌های غیر بیمه پستی.
- مرسولات که ماهیت و یا لفاف بندی آنها می‌توانند برای کارکنان پست ایجاد خطر نمایند و یا دیگر مرسولات و تجهیزات پستی را کثیف و ضایع کنند.
- پست نامه‌ها به‌غیر از نامه‌های بیمه‌شده (با ارزش اظهار شده) نمی‌توانند حاوی وجه نقد، اوراق‌بهادار مانند چک، سفته، چک‌های مسافرتی، چک‌های بانکی و تضمینی باشند.
- نوشته مخصوص نابینایان، نمی‌تواند حاوی ضمائم یا یادداشت‌هایی باشد.
- وسایل قمار که در آنها برد و باخت مطرح است، نظیر تخته‌نرد، ورق و…
- پوست حیوانات حرام‌گوشت
- وسایل موسیقی (در صورت کسب مجوز ترخیص بلامانع است)
- کتب خطی، عتیقه و کتب مرجع
- جوهر خشک یا محلول و رنگ‌های خشک یا مایعی که در داخل آنها جوهر باشد.
ممنوعات پستی وارداتی به ایران
براساس قوانین و مقررات گمرک ایران نیز ارسال برخی اقلام به ایران ممنوع است. لیست کامل ممنوعات وارداتی به ایران عبارتند از:
- لباس دست دوم.
- سیستم‌های رادیویی مجهز به انواع باندهای جانبی (Single Upper Lower)، اوسیلاتور (نوسان‌ساز) با فرکانس ضربه‌ای، موج پایدار (فرکانس ثابت)، باند هوایی، باند پلیس.
- سیستم‌هایی رادیویی مجهز به باند FM دارای فرکانس طیف ۷۶ تا ۸۷ MH2.
- عدم قبول وجه رایج اعم از اسکناس و سایر اوراق‌بهادار در مرسولات عادی و سفارشی.
- مواد مخدر و روان‌گردان.
- اقلام غیراخلاقی یا منافی عفت.
- اقلام جعلی و سرقتی.
- اقلامی که به‌لحاظ ماهیت یا بسته‌بندی، می‌توانند مأموران یا عامه مردم را در معرض خطر قرار دهند یا موجب آلودن یا خرابی سایر مرسولات شوند.
- مواد منفجره، قابل اشتعال یا رادیواکتیو و کالای خطرناک.
ممنوعات پستی پروازی (پست‌های هوایی)
به مقصد جزیره کیش
- کلیه مایعات از جمله قابل اشتعال و غیر اشتعال و آتشزا، نیتروگلیسیرین، بنزین، الکل، استون، اتر
- انواع حشره‌کش‌ها
- کپسول‌های شیمیایی سمی، غیر سمی و هوش‌بر اعم از آزمایشگاهی یا جنگی و کپسول‌های اکسیژن، انفجاری و دودزا (پر یا حتی خالی) و یا امثالهم
- یخ خشک
- کبریت، فندک و امثالهم
- کلیه داروهای مایع و یا به‌صورت اسپری (شربت و غیره)
- مواد خورنده اسیدی
- انواع اسیدهای کانی، اسید نیتریک، اسیدسولفوریک، جوهر نمک، آمونیاک و غیره
- انواع ترشیجات دارای سرکه، آب‌لیمو، آبغوره و غیره
- انواع باطری اتومبیل و موتورسیکلت دارای آب اسید
- انواع باطری خشک
- انواع مواد غذایی منجمد و خشک (ماهی، مرغ، گوشت و امثالهم)
- انواع خوراکی‌ها (مربا، رب باز، و امثالم)
- شمشیر، خنجر، قمه، دشنه، چاقو، تبر، دیلم و چماق و امثالهم
- سلاح گرم و آتشزا، فشنگ، انواع پودرهای انفجاری و یا وسایل آتش‌بازی (فشفشه)، کپسول‌های دود انگیز، انواع سلاح گرم شامل: تپانچه، اسلحه کمری، گلوله زنی و تفنگ ساچمه‌ای
- قطعات سلاح گرم (به استثنا دوربین و تلسکوپ دید)
- تفنگ بادی و تفنگ‌هایی که باز گاز CO2 کار می‌کند.
- تپانچه ارسال علائم و تپانچه شلیک اعلام شروع بازی (نوع ورزشی)
- نیزه مخصوص شکار نهنگ و تفنگ‌های نیزه‌دار
- فیوز و چاشنی
- مین، نارنجک، باروت و مواد منفجره نظامی
- دینامیت، نارنجک، باروت و مواد منفجره پلاستیکی
- انواع ابزار بدون بسته‌بندی مناسب (پیچ‌گوشتی، آچار، تیغ، بطری شیشه‌ای (خالی یا پر) و امثالهم
- اسپری فلفل، جوز، گاز اشک‌آور، اسپری‌های اسیدی، اسپری مقابله با حیوانات
- انواع چاقو و قیچی که اندازه تیغه آن از ۶ سانتی‌متر تجاوز کند
- مشعل جوشکاری
- اره شامل اره‌های قابل حمل بدون سیم
- وسایل ورزش‌های رزمی که دارای نوک‌تیز و یا لبه تیز و برنده باشد
- دیلم و میله اهرم
- دستگاه مته و تفنگ‌های مخصوص پیچ کردن و میخ کردن
- انواع کنسرو، کمپوت و نظایر آن
- انواع شیرینی جات یکپارچه مانند رولت و کیک و نظایر آنکه احتمال اختفاء سلاح در آن محتمل است
سخن پایانی
قوانین و مقررات ممنوعات پستی در جهان برای سلامت و ایمنی فرآیند پست است. لیکن شرکت‌های پستی علاوه بر این قوانین موظف به رعایت قوانین داخلی کشور نیز هستند. قوانین داخلی پست در کشورها در واقع تابع قوانین گمرک آن کشور است. به‌عبارت دیگر باید دید که از نگاه سیاست‌های گمرکی کشور چه اقلامی ممنوعات پستی محسوب می‌شوند.
این تبعیت به این دلیل است که گمرک و پست با یکدیگر در ارتباط بوده و افراد برای عبور اقلام خود از مبادی گمرکی از پست استفاده می‌کنند. لذا ممنوعات گمرکی را می‌توان ممنوعات پستی دانست.